Er zijn lui die een paard in de gang hebben staan, heb ik wel eens gehoord. Het kan nog gekker. Wij hebben een paard op zolder. Op de maalzolder om precies te zijn, één hoog, daar waar we het meel inpakken. Staat dat niet in de weg?, vraagt u zich misschien af. Kom, kom, molenaars zijn niet van gisteren, het hangt aan het plafond. Ondersteboven. En als we aan een touw trekken dan ‘hobbelt’ het een beetje. Serieus.
De meeste mensen kunnen zich wel iets bij een, tegen het plafond staand paard, dus voor ons hangend, voorstellen. Maar wat doet het daar? Kijk, het is een werkpaard uiteraard en bovendien een van de sterke soort want hij tilt de maalsteen van 1700 kilo op die zich een zolder hoger bevindt. Daarvoor zit er wel speciaal een kussen in zijn ‘buik’. Ja, anders zou het je reinste dierenmishandeling zijn, ook al is hij van hout. Het is bovendien ook geen ‘twijgje’, waarmee hij in beweging wordt gezet, nee, dat is een flinke boom. Het is maar goed dat dit ding ook boven staat, ligt feitelijk.
Alles bij elkaar heet deze constructie het lichtwerk. Dat is een molenaarsgrapje, hoewel geheel in ernst. Het is toch wel wonderlijk dat wij die steen kunnen tillen? Dat moet uiteraard, anders komt het graan er niet tussen. Als we eenmaal malen bepaalt de afstand tussen de stenen de fijnte van het meel. Tegenwoordig is grofgemalen in de mode bij onze klanten, dan moet het paard hoger tillen, tja, ’t is wat.
Je zou dus kunnen stellen dat zwaar werk licht werk wordt door het lichtwerk, het systeem dat de steen licht. Met een touw door de vloer wordt door de molenaar aan de lichtboom, een etage hoger op de steenzolder, getrokken die via een ijzeren staaf het paard beweegt dat aan de andere kant van de vloer staat/hangt. Het paard duwt dan met een spil, door de vloer, door de vastliggende onderste steen, de bovenste steen, de loper, omhoog. Zo worden de maalstenen bediend.
Het kan zijn dat u bij ‘molenpaard’ iets anders in gedachten had, een grote, krachtige vrouw bijvoorbeeld. We hebben hier wel een molenaarster rondlopen, maar haar formaat is meer pony. Daar vertel ik verder niets over. Wel zou ik de ezel voor kunnen stellen, maar daarvoor moeten we nog vier trappen op; u houdt ‘m tegoed.
De knecht van molen De Speelman te Overschie