Wat krijgen we nou, zult u wel denken. Ja, u weet het misschien niet, maar al sinds de middeleeuwen zijn molenaars in volksverhalen dubieuze figuren. Of dat nu komt omdat we op de molen termen gebruiken waar u misschien wat anders bij denkt? Zou kunnen. Billen bijvoorbeeld.
Met billen doel ik dan niet op die zitkussentjes onder aan iemands rug, of bovenaan de benen – het is maar hoe je ernaar kijkt – nee, met billen doel ik op een werkwoord. Met recht een werkwoord, want het is een karwei dat je niet even in een handomdraai doet. Hoewel, het billen zelf valt wel mee. Maar eer je zover bent dat je eraan kan beginnen…
Bent u wel eens bij ons op de steenzolder geweest? Dan weet u dat daar twee grote kuipen staan. Met daarbovenop een schuddebak en een flink kaar, die trechtervormige bak waar het graan in zit als we malen. Dat moet helemaal uit elkaar bij een van de twee, zodat het steenkoppel bloot komt te liggen. Ja, ook dat nog.
Dat stel stenen bestaat, zoals u natuurlijk al wist, uit een ligger en een loper. Die mogen trouwens nooit samen gebild, men mag maar een van de twee billen. Maar hoe dan ook, ze moeten van elkaar. En om een idee te geven, een pakweg 1500 kilo moet verplaatst worden. Ik zei het al, een klus. Eerst moet de spil die de loper aandrijft uit het midden verwijderd worden. Dat doen we een zolder hoger. Daar wordt dit loodzware geval met kettingen opgetakeld tot hij eruit is en in de wacht gezet wordt.
Om de steen op te tillen hebben we een galgvormig toestel, de steenkraan, waar een schroef met moer in past. De loper heeft gaten waar beugels in kunnen die met de schroef verbonden worden. En dan maar draaien met die steen. Zo schroeft hij zichzelf naar boven. Daarna kun je ‘m wegdraaien en kantelen. Goed hè?
Dan kan het billen beginnen. Dat zou ik beslist niet zonder kussentje doen. En de rei erbij. Plus een lamp in een kastje met een venster. Er is namelijk strijklicht nodig. Klinkt wel romantisch eigenlijk, nu ik het zo opschrijf. Oja, en de hamer natuurlijk. Want daar gaat het om. De bilhamer. Met dit ding verdiepen we de uitslag en scherpen zo de kerven. Moet ook gebeuren zo nu en dan. Billen dus. Op de knieën. Vandaar dat kussentje.
De knecht van molen De Speelman te Overschie